A. Is er een domein waarin we: 1) aan de ene kant heel relativistisch zijn en meningsverschillen eenvoudig wegwapperen met een ‘ach, smaken verschillen en iedereen heeft gewoon een andere opvatting’; en 2) aan de andere kant zeer overtuigd zijn van het bestaan van absolute feitelijke objectieve waarheid en onderscheid in kwaliteit?

B. Bij welk onderwerp zeggen we aan de ene kant: ‘ach, het gaat over je gevoel en dat is persoonlijk’, en zijn we aan de andere kant ervan overtuigd dat we van experts moeten leren hoe ‘het’ in elkaar steekt?

C. Wanneer zeggen we aan de ene kant ’tja ons perspectief (achtergrond, opvoeding, cultuur) is nu eenmaal anders’ en aan de andere kant: ‘ja, maar er is één goede manier om naar de zaken te kijken’?

ad C) Kunst lijkt op politiek. Opvattingen en gevoelens spelen een rol, en zijn evenzeer van belang als kennis over feiten en toestanden, bij het zoeken naar goede gezichtspunten. En die gezichtspunten moeten onderweg, in een zoektocht, gevonden worden.

ad B) Waarom zijn we bij kunst tegelijk heel eigenwijs én onzeker, en horen we het liefst van iemand anders de waarheid over ‘wat we zouden moeten vinden’? (Waarom hebben we op school niet meer geleerd over kunst, als het blijkbaar een onderwerp is dat vraagt om eigen meningen en het erg lastig is om die te formuleren?)

ad A) Al eeuwen komen onze diepste, scherpste en grootste denkers niet uit op een slotakkoord over de vraag hoe subjectiviteit en objectiviteit samenhangen in kunst. Omdat ze er op een paradoxale manier in verbonden zijn.

Dat paradoxale maakt wat mij betreft kunst zo enorm interessant om op verschillende manieren mee bezig te zijn. Om over na te denken, om te onderzoeken, om van te genieten. Kunst is een onuitputtelijke bron, al was het maar om gevoed te worden door de paradoxen of tegenstellingen die je erin tegenkomt. Subjectiviteit versus objectiviteit, individu versus gemeenschap, cultuur versus natuur, gedegenheid versus vernieuwing, leren versus weten, zoeken versus kennen, …? — Ik ben nog lang niet klaar. En vooral niet om er wegen in te zoeken met behulp van Visual Thinking Strategies. De aanpak is zo fijn en zo helpend, omdat er steeds recht gedaan wordt aan verschillende mogelijkheden: ze worden benoemd, erkend, en ‘in het spel getrokken’. Daarom doe ik zelf ook graag regelmatig als deelnemer mee bij een kijkgesprek dat iemand anders organiseert. Net als je denkt dat je ‘iets wel gezien hebt’, ha! Komt er toch weer iets nieuws in het spel.

Leuk! Ik sta met een berichtje over m’n kunstkijkgesprekken in de nieuwsbrief van Stichting VTS Nederland! (Kunstkracht in tijden van Corona – 9 tips voor het voeren van online VTS-gesprekken) Ik mocht de afgelopen tijd naast mensen die gewoon geïnteresseerd zijn in kunst ook veel professionals zoals docenten beeldende vorming, activiteitenbegeleiders in ouderencentra en beeldend therapeuten verwelkomen in m’n online VTS-gesprekken. Een niet gering aantal daarvan was al langer geinteresseerd in deze methode of er al mee aan het experimenteren. Online meedoen was een fijne mogelijkheid voor verdieping en om te kijken hoe het is om ‘het virtueel te doen’. Zodat ze de aanpak ook met hun eigen groepen online kunnen gaan doen. Superleuk voor mij om in deze gekke thuiszit-tijd zo veel leuke nieuwe mensen te mogen ontmoeten en fijne, inspirerende gesprekken te kunnen hebben. En ook superleuk om in deze opzet weer te kunnen merken hoe goed Visual Thinking Strategies toch werkt om een betekenisvolle uitwisseling en betekenisvol contact te hebben. En hoe mensen van zo verschillende achtergrond en kennis elkaar zo gelijkwaardig kunnen verrijken.

Ik zou zo graag nog zo veel meer mensen en organisaties willen bereiken! Ik weet dat er nog zo veel mensen blij te maken zijn met de verrassende ervaring van een VTS-gesprek. En dat er zo veel werkomgevingen zijn waar de gesprekstechniek echt iets wezenlijks te brengen heeft… Ik heb al vaak te horen gekregen dat ik moet focussen op een bepaalde doelgroep om mijn boodschap beter over te kunnen brengen. Niet én eenzame ouderen, én kunstkijkers, én social workers, én onderwijsmensen, én teambuilding. Maar ik vind dat moeilijk. VTS en kunst gaan voor mij juist over verschillen, en over verbinding in verschil

#KunstInTijdenVanCorona: voor rust, focus én inspiratie! – – -> zie ook Agenda voor data en tijden & stuur een mailtje naar Laurens*kijkjezien.nl om je aan te melden).

Ik ben zelfstandig ondernemer vanuit de kunst- en cultuursector. De afgelopen week, de eerste ‘Coronaweek’ van Nederland, vielen dus, zoals bij zovelen, al mijn afspraken voor de komende tijd weg. Afspraken waarin ik voor diverse organisaties cursussen Langzaam(Kunst)Kijken mocht geven. Of gastlessen en workshops of implementatiebegeleiding voor mensen die Visual Thinking Strategies aan het leren zijn voor toepassing in hun organisatie. Allemaal intermenselijke contacten die niet de directe productie betreffen.

En ook mijn andere initiatieven als zelfstandige/freelancer kwamen stil te leggen.

Door het gedwongen niets doen en afwachten, en mailtjes met afzeggingen lezen, ervoer ik veel onrust.

En de onzekerheid van de situatie maakte dat ik me slecht kon concentreren. Zelfs een boek lezen lukte me niet! Dat ik alleen thuis was hielp niet: ik was me daardoor extra bewust van de consequenties van de quarantaine-toestand: een stilgelegde situatie.

Het duurde dus even voor ik me realiseerde dat ik juist nu de kans had om een plan op te pakken dat ik heel lang koesterde, maar waar ik nooit echt serieus uitvoering aan had gegeven.

Ik had er wel veel over gedacht, met veel mensen over gepraat, en zelfs op een aantal plekken ‘gepitched’: ik wilde iets gaan opzetten waardoor je online Visual Thinking Strategies-gesprekken kon gaan voeren. Zodat ook mensen die niet zomaar een museum in kunnen gaan, of aan een cursus kunstkijken kunnen meedoen, omdat ze aan bed gebonden zijn of om andere redenen niet naar buiten kunnen, toch dit contact met anderen en met een kunstwerk kunnen hebben. Bij mijn pitchpraatjes, merkte ik dat mensen het een leuk idee vonden, dat ze er wel iets in zagen. Toch stelde ik het steeds maar uit, om het echt serieus te gaan doen.

Eigenlijk hoopte ik dat ik een partner(organisatie) zou vinden, met wie ik dit samen kon gaan doen. Maar dat is helaas tot op heden nog niet gelukt.

Maar nu ben ik dan toch in het diepe gesprongen en organiseer ik kunstkijkgesprekken online. Zo veel mensen zitten nu thuis, en hebben behoefte aan betekenisvolle contacten en zinvolle activiteiten. En dat kan een kunstkijkgesprek allemaal opleveren, en nog meer.

#LangzaamKunstKijken: samen naar kunst kijken = gebruik maken van de kracht van de groep, voor aandacht en verwondering, voor creatief en kritisch denken.

Want kunst verdient aandacht, en geeft ons daar stiekum ook nog eens heel veel extra’s voor terug:

Bewust kunst kijken stimuleert onze creatieve vermogens en ons kritisch denken.

Kunst kan ons laten voelen wat subjectiviteit en complexiteit betekenen.

Kunst verbindt onze intuïtie en onze ratio.

Kunst geeft ons momenten van betekenis en verwondering. Met kunst zijn we meer mens!

Bij LangzaamKijkenOnline, kijken we online, via een videoverbinding, met een kleine groep naar een kunstwerk. Vervolgens interpreteren we wat we zien via de techniek van een Visual Thinking Strategies-gesprek.

Dat betekent:

Iedereen kijkt anders en ziet iets anders, en dat is dus fijn, verrijkend.

Dus: Kunst Kijken; Aandacht; Verbinding; Creativiteit; Kritisch Denken

Doe je mee? -> -> -> …

Afgelopen 26 september mocht ik kennis delen in een van de theaterwagens van Het Grootste Kennisfestival van Noord-Nederland. Heb er een heel leuk filmpje van gekregen, een getekend videoverslag door Corien Bögels (www.corienbogels.nl).

Snel getekend, goed getroffen! Wel jammer dat de tribune van de theaterwagen er niet bij op staat. Leuk was het, in die wagen.

Beste deelnemer aan het Langzaam Kunst Kijken,

Jij doet mee of hebt meegedaan aan het Langzaam Kunst Kijken met Visual Thinking Strategies. Je hebt je ingeschreven om langzaam te leren kijken en meer te leren zien. Je hebt rustiger leren kijken naar kunst, met deze àndere manier van kunst kijken.

Deze manier van kunstkijken is anders omdat je niet steunt of leert steunen op expertkennis of kennis uit boeken. Je leert hoe je gegrond en kritisch kunt kijken door gebruik te maken van je eigen verbeelding en gezonde verstand in combinatie met de wisdom of the crowd.

Je keek naar een kunstwerk dat eerst misschien raadselachtig voor je bleef. Waarvan je bij ontmoeting ermee ‘in het wild’ misschien had gedacht: ‘ja leuk, maar waarom dit en waarom zo? Waarom is dit er eigenlijk?’

Je keek ook samen met mij naar kunstwerken die je niet of niet direct aanspraken. Waar je zelf aan voorbij zou zijn gelopen. Waar je van dacht: ‘nee, hier heb ik niets mee’, of ‘nee dit vind ik stom’ of ‘is dit nou kunst?’

Door er samen langer naar te kijken, ben je het kunstwerk anders gaan zien. Los van mooi of lelijk, aantrekkelijk of oninteressant. Je bent het bestaan van het werk anders gaan waarderen, los van een waardeoordeel. Omdat je met meer vertrouwen bent gaan kijken. Vertrouwen in je kijken en vertrouwen van het kunstwerk.

Dat vertrouwen in het kunstwerk bestaat uit: accepteren dat het er is zoals het is. En dat je door langer te kijken, het kunstwerk kunt laten spreken.

Want je hebt ervaren hoe een kunstwerk in het multiperspectivische en verlengde kijken als het ware naar voren kan komen, naar je toe kan komen. Hoe het driedimensionaler én sprekender wordt.

En misschien heb je ook dit ervaren: hoe het zich voor je opent.

Je bent zelf open gaan staan. En hebt ervaren hoe je een kunstwerk vandaaruit kunt open kijken. Je bent een open kijker geworden.

Ik wil je graag uitnodigen voor een workshop Open Kunst Kijken waarbij je deze ervaring kunt herhalen. Om dit open kijken zich dieper in jouw kunstkijken te laten innestelen. En om dit ‘in het echt’ te doen: we gaan naar hedendaagse kunst kijken in het Centrum Beeldende Kunst Groningen.

Zie de Agenda van KIJKJEZIEN voor de workshop Open Kunst Kijken (Kunstreflecties 1), en de vervolgworkshop Schrijven Met Kunst (Kunstreflecties 2), voor meer informatie over inhoud, plaats, tijd, kosten, aanmelding.

(Kunstrefecties 2 is nog niet definitief gepland. Als je belangstelling hebt om mee te doen, geef dan aan op welke dag van de week(+tijd) jij het liefst zou schrijven met kunst. Zolang het nog niet definitief gepland is, kan ik rekening houden met wensen van belangstellenden.)

Ik hoop samen met jou verder te kijken!

Groetjes, Laurens

PS: Ik sta zaterdag 20 april op de informatiemarkt van Gekleurd Grijs (in Diever), voor kennismaking, beantwoorden van vragen, inspiratieworkshop. Kom gezellig langs!

PS 2: Stuur eventueel je mailadres naar me op als je op de hoogte gehouden wilt worden van mijn activiteiten

Kunst kijken met Visual Thinking Strategies

Mijn eerste keer VTS, dat was in Amsterdam, in het Stedelijk Museum, en ik ging mee omdat ik nieuwsgierig was naar het werk van mijn oude studievriendin Adelijn. Zij gaf rondleidingen, om aan de kost te komen, naast haar praktijk als kunstenares.

Ik had toen weinig ervaring met het kijken naar kunst, en de keren dat ik in een museum naar moderne kunst had gekeken kon je werkelijk op een hand tellen. Vooral moderne kunst was voor mij, stiekem (want dat zei ik natuurlijk niet tegen haar), eigenlijk iets ‘voor andere mensen’, voor mensen die kunst snappen, die dingen weten van kunst.

En oudere kunst, tja, vanwege mijn opleiding als historica, was ik altijd geneigd dingen in een museum historisch te willen ontcijferen en plaatsen. Wat is het, van wanneer dateert het, wie heeft het gemaakt, waarom of voor wie…. Dus probeerde ik altijd zo veel mogelijk de bordjes te lezen bij alles.

Dat maakte het museumbezoek net zo vermoeiend als wanneer je spulletjes gaat kijken bij IKEA of de Vrijbuiter: alles bekijken, overwegen of het wat is, prijzen, kleuren, kwaliteiten en afmetingen proberen te onthouden zodat je er nog even rustig over na kunt denken bij een kop koffie in het café. Alles even laten bezinken en bijtanken, want daar ben je hoognodig aan toe na het informatiebombardement dat je jezelf hebt toegediend. Met je hongerige blik.

Ik denk dat ik na zo’n winkelbezoek, zo’n levende wandeling door de catalogus, in 90% of meer van de gevallen niets kocht. Dat ik met lege handen naar huis ging. Ook al ging ik er heen omdat ik een bureaulamp en een pennenbakje wilde uitzoeken.  En waarom? Omdat ik er dan zat van was. En moe. Te veel gezien. En als ik erover nadacht wat ik gezien had, en een keuze wilde maken, bij de koffie, de keuzes langs wilde laten paraderen, alle plaatjes en details, dan mixte alles door elkaar, via een kleurrijke wervelende draaikolk tot een onaantrekkelijk armoedig soepje.

(En trouwens, van de keren dat ik wel iets kocht, heb ik in een groot deel van de gevallen de spullen later teruggebracht. Viel thuis tegen. Had ik mijn begeerde aankoop blijkbaar toch niet echt goed bekeken.)

Ja, voor mij is zo’n winkelbezoek vergelijkbaar met ‘een museum doen’.

Je wilt alles bekijken maar hebt uiteindelijk weinig gezien.

Van de ervaring in het Stedelijk Museum met VTS leerde ik dat het ook anders kan. En dat dat zelfs helemaal niet zo ingewikkeld is. Als het om kunst gaat, tenminste!

Want: ik wist wat ik zag, ik hoorde van anderen wat zij zagen, soms heel andere dingen dan ik, maar elke waarneming die te berde werd gebracht, verrijkte en verruimde mijn blik en het beeld als geheel. Soms in de breedte, soms in de diepte, en soms kantelde alles en kwam er voor mij ineens een nieuw beeld tot stand door de samengevoegde observaties. (We keken onder meer naar een werk van Constant. Daar had ik m’n eentje nooit erg lang naar gekeken!)

Door VTS leerde ik dat het kijken naar kunst ook voor mij is weggelegd, en ik leerde (en leer) er beter door kijken. Rustiger. Met meer vertrouwen, en in de wetenschap van de beperking van mijn waarneming. Je kunt nu eenmaal niet alles zien!

Ik kan nu mijn eigen waarneming meer op waarde schatten.

En ik weet dat je om naar kunst te kijken niet van alles hoeft te weten wat je niet weet.

En dat je niet van alles hoeft te snappen wat je niet snapt.

En dat je niet meer nodig hebt dan wat je al in huis hebt: je ogen, je oren, je woorden en het geduld om samen met anderen te kijken.

En dat als je daarna naar huis gaat je weet wat je gezien hebt, en je niet armer, maar rijker voelt.